Προκαλεί Πραγματικά Ζημιά στη Μνήμη το Διαδίκτυο και η Τεχνητή Νοημοσύνη; Οι Επιστήμονες Παίρνουν Θέση

Μια πρόσφατη έκθεση από την Nature εξετάζει την επίδραση της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρώπινη μνήμη, αμφισβητώντας τους φόβους ότι το διαδίκτυο υπονομεύει τις γνωστικές ικανότητες.

Ενώ οι μηχανές αναζήτησης, το GPS και τα εργαλεία που κινούνται από την AI διαμορφώνουν τον τρόπο που οι άνθρωποι μαθαίνουν και θυμούνται, οι ερευνητές αντιτίθενται ότι τα υπερβολικά ισχυρισμοί για την πτώση της μνήμης είναι υπερβολικοί.

Η Nature αναφέρει πώς ο ψυχολόγος Adrian Ward από το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν εμπείρησε από πρώτο χέρι πόσο εξαρτημένος είχε γίνει από την ψηφιακή πλοήγηση. Όταν μια βλάβη τον άφησε χωρίς τους χάρτες της Apple, βρέθηκε χαμένος σε γνώριμα μέρη του Όστιν. «Απλώς ενστικτωδώς ανοίγω τον χάρτη και κάνω ό,τι μου λέει,» είπε.

Αυτή η εξάρτηση από την τεχνολογία έχει οδηγήσει σε ανησυχίες για την ‘ψηφιακή αμνησία’, έναν όρο που δημιουργήθηκε από μια εταιρεία λογισμικού για να περιγράψει την απώλεια πληροφοριών επειδή αποθηκεύονται σε μια συσκευή. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ακόμα και ονόμασε ‘brain rot’—έναν όρο για την νοητική υποβάθμιση λόγω κατανάλωσης ασήμαντου διαδικτυακού περιεχομένου— ως τη λέξη της χρονιάς το 2024.

Ωστόσο, οι μελέτες παρουσιάζουν μια πιο λεπτομερή εικόνα. Ορισμένες έρευνες υποστηρίζουν ότι η τεχνολογία αλλάζει τις εργασίες μνήμης: για παράδειγμα, οι χρήστες του GPS θυμούνται λιγότερο αποτελεσματικά τις διαδρομές. Το Nature αναφέρει ότι η δική του μελέτη βρήκε ότι η αναζήτηση πληροφοριών στο Google δίνει στους ανθρώπους μια υπερβολική αίσθηση γνώσης.

Παρ’ όλα αυτά, η ειδικός στη μνήμη Elizabeth Marsh του Πανεπιστημίου Duke διαψεύδει τις υπερβολικές ισχυρίσεις, αποκαλώντας τες «υπερβολές», όπως αναφέρει το Nature.

Με την Τεχνητή Νοημοσύνη πλέον ενσωματωμένη στις μηχανές αναζήτησης, οι επιπτώσεις της στη μνήμη μπορεί να είναι βαθιές. Η Marsh σημειώνει, «Αυτό το ολόκληρο πράγμα με το ChatGPT είναι ένα άλλο επίπεδο τεχνολογίας που είναι πραγματικά διαφορετικό από το απλό πληκτρολόγηση σε έναν περιηγητή Google, ‘Ποια είναι η πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης?’,» όπως αναφέρθηκε από τη Nature.

Οι ανησυχίες περιλαμβάνουν την πιθανότητα η ΤΝ να ενθαρρύνει την γνωστική τεμπελιά ή ακόμα και να εμφυτεύει ψευδείς αναμνήσεις. Ψηφιακά αβατάρ πεθαμένων ατόμων -τα λεγόμενα ‘deadbots’- θα μπορούσαν επίσης να αναδιαμορφώσουν τις προσωπικές αναμνήσεις. «Είναι σαν να ανασυνθέτουμε ένα παρελθόν που δεν έχουμε ζήσει ποτέ,» λέει ο Andrew Hoskins από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, όπως αναφέρθηκε από τη Nature.

Η ιδέα ότι το διαδίκτυο αποδυναμώνει τη μνήμη απέκτησε ακολούθους μετά από μια έρευνα του 2011 από την ψυχολόγο του Πανεπιστημίου Columbia, Betsy Sparrow. Οι συμμετέχοντες στα πειράματά της ήταν πιο πιθανό να θυμούνται όπου αποθήκευσαν γεγονότα στο διαδίκτυο παρά τα ίδια τα γεγονότα, ένα φαινόμενο που αποκλήθηκε το ‘Google effect’, όπως αναφέρθηκε από το Nature.

Ωστόσο, αργότερες προσπάθειες επανάληψης παρουσίασαν ανάμικτα αποτελέσματα, προκαλώντας συζήτηση για τα συμπεράσματα της έρευνας.

Ο Ward βλέπει αυτό ως μέρος της ‘αποφόρτισης της γνωστικής λειτουργίας’, όπου οι άνθρωποι αναθέτουν εργασίες μνήμης σε εξωτερικά βοηθήματα. Αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό, απελευθερώνοντας γνωστικούς πόρους. Ωστόσο, οι περιλήψεις που δημιουργούνται από την AI στα αποτελέσματα αναζήτησης ίσως να προκαλέσουν στους χρήστες να μπερδέψουν την online γνώση με τη δική τους, δημιουργώντας εσφαλμένη εμπιστοσύνη, λέει το Nature.

Ενώ οι μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η τεχνολογία επηρεάζει τη μνήμη για συγκεκριμένες εργασίες, ο Daniel Schacter του Harvard διαβεβαιώνει ότι «υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία ότι αυτές οι τεχνολογίες προκαλούν ευρύτερη πτώση της μνήμης», όπως αναφέρει το Nature.

Αντίθετα, οι ερευνητές υπονοούν ότι η αυξημένη πληροφοριακή υπερφόρτωση – και η φυσική γήρανση – μπορεί να συμβάλλουν περισσότερο στις ανησυχίες για τη μνήμη από το ίδιο το διαδίκτυο.